دشت آزادگان

شهرستان دشت آزادگان به مرکزیت شهر سوسنگرد در سال 1323 ش تشکیل شد و دارای سه بخش هویزه به مرکزیت هویزه ، بستان به مرکزیت شهر بستان و مرکزی به مرکزیت شهر سوسنگرد است. این شهرستان از شرق با شهرستان اهواز، از شمال‌شرق با شهرستان شوش، از شمال‌غرب با استان ایلام و از غرب و جنوب‌غربی با کشور عراق هم‌مرز است. دشت آزادگان در ابتدا به «بنی طرف» معروف بود، چون ساکنان آن از طایفه بنی‌طرف بودند.

در سال 1312 ش با تصویب هیأت وزیران، این منطقه به «دشت میشان» تغییر نام داد. این شهرستان با 5844 کیلومتر مربع وسعت، تا سال 1323 ش جزء‌ شهرستان اهواز بود و بعد از آن با پیوستن بخش بستان به شهرستان دشت‌میشان تغییر یافت و بعد از پیروزی انقلاب، نام آن به دشت آزادگان تغییر نمود. این شهرستان هوایی گرم دارد و بخش شمالی آن تحت تأثیر رودخانه‌هایی چون کرخه دارای هوایی مرطوب و زمین‌های مناسب کشاورزی است ولی بخش جنوبی آن بیابانی است. این شهرستان یکی از بهترین حوضه‌های نفت‌خیز خاورمیانه به شمار می‌آید و مردم عرب‌زبان آن اکثراً شیعه دوازده‌امامی هستند.

دشت آزادگان به علت برخورداری از موقعیت ویژه و منابع نفتی فراوان همواره مورد طمع حکومت بعث عراق قرار داشت و با توجه به عرب بودن مردم آن، همواره سعی می‌کرد با تحریک ساکنان آن، این منطقه را از ایران جدا کند. به همین منظور رادیو و تلویزیون بغداد و رادیو صوت‌الجماهیر به پخش برنامه‌های جدایی‌طلبانه در این منطقه اقدام می‌کردند و دفتر فرهنگی عراق در ساختمان هلال احمر سوسنگرد با نام «ثقافی» به جذب نیرو در این راستا می‌پرداخت.

ماه‌ها قبل از آغاز جنگ، پایگاه نظامی الزوره عراق که مرکز عملیات تخریبی و آموزشی رژیم بعث علیه انقلاب اسلامی در منطقه دشت آزادگان بود، در خطوط مرزی بستان به توزیع اسلحه بین مردم می‌پرداخت و به عملیات‌های خرابکارانه اقدام می‌نمود. قبل از آغاز رسمی جنگ نیز عراق با سازماندهی نیروهای وابسته به خود در دشت آزادگان به روستای سعیدیه حمله کرد.

با آغاز رسمی جنگ، سپاه سوم ارتش عراق مستقیم وارد صحنه شد و به این شهرستان هجوم آورد. هرچند ابتدا مدافعان اندکی در برابر دشمن قرار داشتند، اما تصرف آن برای ارتش متجاوز بسیار دشوار بود چرا که منطقه‌ی وسیع رملی و هورالهویزه هرگونه هجوم به این سرزمین را دشوار می‌نمود. به نحوی که باعث تجزیه قوای مهاجم می‌شد. علاوه بر آن وجود رودخانه کرخه ، که رودهای کرخه نور ، سابله، نیسان و مالکیه از آن منشعب می‌شوند، هرکدام عاملی بازدارنده برای پیشروی آسان نیروهای متجاوز بود.

بدین ترتیب ارتش عراق که قصد داشت با استفاده از جاده بستان ـ سوسنگرد ـ اهواز نزدیک‌ترین راه را برای دستیابی به استان خوزستان طی کند و لشگر 9 زرهی را مأمور به این کار کرده بود؛ فقط توانست تیپ 35 زرهی خود را از تنگه چزابه عبور دهد و در نتيجه مجبور شد تيپ‌هاي 43 و 14 مکانیزه خود را از منطقه طلائیه وارد خاک ایران کند.

بدین ترتیب تیپ 35 در مهر و آبان 1359 دوبار بستان و سوسنگرد را محاصره و اشغال کرد و تیپ 43 نیز پس از گذشت یک هفته از جنگ، با عبور از کرخه نور حلقه محاصره سوسنگرد را تنگ نمود و تیپ 14 مکانیزه نیز پس از گذشت چهار ماه از جنگ در دی‌ماه 1359 هویزه را به اشغال درآورد.

در این میان مقاومت‌های پراکنده مردمی با بهره‌گیری از عوارض طبیعی زمین نظیر رودهای کرخه و کرخه نور؛ مانع از آن شد که تیپ‌های لشگر 9 ارتش عراق باهم الحاق کنند. با اجرای عملیات‌های محدود در تپه های الله اکبر سوسنگرد، دهلاویه و کرخه نور و دو عملیات بزرگ طریق القدس و بیت المقدس در بستان و جنوب هویزه، مناطق اشغالی دشت آزادگان آزاد شد.

این منطقه در سال 1361 شاهد عملیات‌های بزرگی چون فتح‌المبین و والفجر مقدماتی در بخش شمالی، طریق القدس در بخش میانی بیت المقدس ، بدر و خیبر در بخش جنوبی خود بوده است. شهرستان دشت آزادگان تا پایان جنگ همواره شاهد حضور و تردد رزمندگان برای اجرای عملیات در استان خوزستان بوده است.^[۱]