پل بعثت: تفاوت بین نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ آبان ۱۳۹۸، ساعت ۱۰:۴۶

پس از تصرف شهر ساحلی فاو در عملیات والفجر 8 و قطع ارتباط عراق با آب‌های خلیج‌فارس، رژیم بعث همه‌ی توان خود را برای به زانو درآوردن رزمندگان به کار بست و شهر فاو و نیروهای مستقر در آن را زیر آتش سنگین حملات هوایی و زمینی و توپخانه‌ای خود گرفت.

با آنکه عبور نیروی نظامی از اروندرود از نظر کارشناسان نظامی دنیا غیر ممکن بود و پشتیبانی از این حجم نیرو در فاو فقط از طریق رودخانه، پل مناسبی را می‌طلبید لذا به همت نبوغ و درایت ایرانی احداث پل با مشخصات ویژه‌ای چون بهره‌مندی از استتار کامل و همچنین استقامت در برابر حملات هوایی و توپخانه‌ای، در دستور کار فرماندهان جنگ و مسئولین قرارگاه کربلا قرار گرفت.

عرض اروندرود در محل احداث پل، 900 متر و حداکثر عمق آن 12 متر بود و بلندی جزر و مد آب به سه و نیم متر می‌رسید. لذا مسئله اصلی در ساخت پل، ایمنی و لحاظ سیستم ایستایی و پایداری بود به نحوی که بتواند در مقابل جزر و مد و سرعت زیاد جریان رودخانه مقاومت کند و تعادل خودش را در مقابل لرزش‌ها از دست ندهد.

از همین رو تصمیم بر آن شد تا بر روی یک پل شناور لانه زنبوری کار شود و لوله‌ها ابتدا شناور شده و سپس غرق شوند و هر ردیف طوری روی ردیف قبلی قرار گیرد که شکل شبکه لانه‌زنبوری را به وجود آورد تا با ریختن آسفالت مورد استفاده قرار گیرد.

بدین ترتیب پل بعثت که از آن به عنوان شاهکار مهندسی جنگ می‌توان نام برد پس از شش ماه تلاش و به کارگیری 3400 قطعه لوله، توسط ستاد مهندسی رزمی کربلا و با پشتیبانی قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص) و ستادهای مرکزی پشتیبانی جهاد سازندگی استان‌های خراسان و خوزستان در تاریخ 22/7/1365 در 10 کیلومتری جنوب شهر فاو و هم‌زمان با عید مبعث بهره‌برداری شد و به این علت پل بعثت نام گرفت.

پس از تخلیه فاو توسط نیروهای خودی در تاریخ 28/1/1367 بخش میانی پل تخریب شد و پس از پایان جنگ، آثار برجای مانده از پل و پایه‌های آن در ساحل خودی که مانع کشتیرانی در اروند بود، توسط قرارگاه مقدم جنوب سپاه پاسداران جمع‌آوری شد.

کتاب اطلس جغرافیای حماسی، ص 105 ـ 106 ـ 107

وقایع خاص

دست نوشته ای از هاشمی رفسنجانی در مورد روند ساخت پل بعثت

امروز پس از حدود شش ماه تلاش پیگیر و شبانه روزی، آخرین مرحله آماده سازی و آسفالت ریزی پل بعثت به پایان رسید و اولین ترددها به دو کرانه« اروند رود» از روی آن انجام گرفت. پل بعثت به درخواست فرماندهان عالی جنگ و به کوشش و ابتکار مهندسان جهاد سازندگی خراسان طراحی و ساخته شده است .پل‌های ساخته شده قبلی که از نوع شناور هستند، پاسخگوی نیاز منطقه عملیاتی فاو نبود. پل بعثت حدود ۹۰۰ متر طول و ۱۲ متر عرض دارد و از ۳۴۰۰ لوله به طول ۱۲ متر، قطر ۱/۴۲ متر و ضخامت ۱۶ میلی متری از نوع فولاد "60 "ST تشکیل شده است. این لوله‌ها در هر ردیف به وسیله اتصالات گوشواره ای به هم زنجیر و متصل شده و سپس در بستر رودخانه متناسب با عرض آن، از کف تا یک متر بالاتر از سطح رودخانه پهن و ردیف شده‌اند. هر ردیف روی ردیف قبلی به گونه‌ای قرارگرفته است که شکل شبکه لانه زنبوری را به وجود آورده‌اند. روی آخرین ردیف پس از تراز کردن سطح فوقانی به وسیله لوله‌هایی با قطر متفاوت، به مقدار و ضخامت لازم آسفالت ریخته شده است. چون روز استقرار نیروهای مهندسی جهاد خراسان در منطقه، در تاریخ دوشنبه ۱۷/۱/۱۳۶۵ و مصادف با روزهای نزدیک به عید مبعث حضرت رسول اکرم(ص) بود، این پل ، "بعثت "نامیده شد. طراح و ناظر ساخت این پل ، مهندس بهروز پورشریفی، فرمانده عملیات مهندسی پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی بود که در یک سانحه رانندگی در سال ۱۳۷۴ درگذشت .

منبع : کتاب کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۵ " اوج دفاع " – دفتر نشر معارف انقلاب

http://www.hashemirafsanjani.ir/fa/content/%D8%AA%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%AE-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%B2%D8%A7%D8%AC%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%BE%D9%84-%D8%A8%D8%B9%D8%AB%D8%AA-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%B1%D9%88%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D8%9F

مشخصات رودخانه

«پل بعثت» بر روی رودخانه اروند احداث شده است. به دلیل نزدیکی به خلیج فارس و جریان جزر و مد، آب رودخانه کیفیت آب دریا را دارد. حداکثر شدت جریان، در زمان جزر اتفاق می‌افتد که حدود ۲ میلی ثانیه می‌باشد. عرض رودخانه در محل پل ۹۰۰ متر و حداکثر عمق آن ۱۲ متر است.

لازم بود برای شروع و پایان این عمل مطمئن باشیم و بتوانیم بر روی رودخانه ای که دارای ویژگی‌های جزر و مدی بلند با اختلاف ۵/۳ متر است، این امر را محقق سازیم. برخی از کارهای طراحی توسط مهندسین ستاد کربلا انجام شده بود، ولی مشکل بستر رودخانه و مسئله ایمنی طرح وجود داشت. در ابتدای شروع کار متوجه شدیم که پیشروی آب از قسمت ساحل است، که این موضوع ابهامات فراوانی در برابرمان قرار داد. مردد بودیم شمع کوبی کنیم و پشت شمع کوبی‌ها لوله‌ها را بیندازیم یا…‌ . همچنین مطمئن نبودیم که بتوانیم با شیوه ای توجه دشمن را منحرف کنیم که مزاحم کار ما نشود و البته مشکلات دیگری از نظر فنی پیش رو بود که پاسخ روشنی برای آن‌ها نداشتیم.

مشورت‌هایی با مسئولین ستاد کربلا انجام شد و قرار شد که روی سیستم شناوری کار کنیم. به جای این که لوله‌ها را به صورت خام در پشت شمع‌ها قرار دهیم،‌ لوله‌ها را شناور کنیم و بعد آن‌ها را غرق نماییم. اصل شناوری یک مسئله بود که یک لوله به قطر ۵/۱ متر و با وزن حدود ۷ تن چگونه می‌توان آن را بر روی آب شناور نگه داشت در حالی که طوری سر و ته آن را ببندیم که به آسانی هم بار شود. پاسخی برای این سؤال در هیچ کدام از کتب معتبر پیدا نکردیم. در اشل‌های آزمایشگاهی هم،‌ این کار بسیار پرهزینه و مشکل و شاید غیرممکن می‌نمود، لذا لازم دیدیم این آزمایش را در اشل‌های واقعی انجام دهیم و پاسخش را به دست آوریم.

موضوع دیگر این بود که این کار از لحاظ سیستم ایستایی و پایداری به صورتی باشد که بتواند در مقابل جزر و مد و سرعت‌های زیاد جریان رودخانه مقاومت کند و در رابطه با بستر مطمئن رودخانه،‌ تعادل خودش را از دست ندهد و در مقابل لرزش‌ها، مقاومت‌های لازم را داشته باشد. روی این سیستم با مشخصات و مزیت‌های طرح شده باید جواب‌های دقیق و محاسباتی پیدا می‌کردیم و یا با آزمایش به یقین می‌رسیدیم. ما به هر نحو که شده بایستی این کار را انجام می‌دادیم؛ زیرا رزمندگان ما در جزیره فاو حضور گسترده ای داشتند و از این طرفِ رودخانه تدارک لازم در اختیارشان قرار می‌گرفت. امکانات شناوری محدودیت‌های زیادی داشت که نهایتاً این موضوع برایمان روشن بود. مطلب دیگری که برایمان وجود داشت حمایت بی دریغ مسئولان امر بود که قوت قلبی برای ما بود. مطمئن بودیم که اگر خدای ناکرده در اجرای طرح با شکستی رو به رو شویم،‌ به علت حسن نیت، توبیخ نخواهیم شد.

مسئله دیگر این که نظر رزمندگان و جهادگران ما نسبت به حمایت خداوند بود که پشتیبان ماست. ایمان و فداکاری نیروهای ما عامل دیگر بود که جمعاً باعث شد تصمیمات قطعی درباره طرح شناوری گرفته شود. البته تا به این طرح شناوری رسیدیم، مدتی طول کشید تا پاسخ این کار را به دست آوریم.

http://www.asr-entezar.ir/archives/14002

مشخصات پل

پل از لوله‌هایی به طول ۱۲ متر و دارای قطر ۵۶/۱۴۲ سانتی متر و ضخامت ۱۶ میلی متر از نوع فولاد «ST 60» تشکیل شده است. لوله‌ها در هر ردیف زنجیر توسط اتصالات گوشواره ای به یک دیگر متصلند. هر ردیف طوری روی ردیف قبلی قرار می‌گیرد که شکل شبکه لانه زنبوری را به وجود می‌آورد. لوله‌ها در چند ردیف فوقانی به یک دیگر متصل نیستند، از جایی که لوله‌ها را نمی‌توان از طریق شناوری روی‌هم قرار داد. پس از تراز نمودن سطح فوقانی با قرار دادن لوله‌ها با قطرهای متفاوت ـبه ضخامت لازم روی آخرین ردیف، آسفالت ریخته می‌شود.

در طرح اولیه برای سیستم شناوری، قطعات پنج تایی به یکدیگر متصل می‌شدند که برای آب اندازی آن نیاز به اسکله داشتیم که ساخته شد. این که به طرح قطعات پنج تایی هم رسیدیم هم مطلبی است؛‌ یعنی ابتدا مطالعاتی روی آن صورت گرفت و ما محل نهر و نوع اسکله و کارگاه را انتخاب کردیم که خود این‌ها هر کدام مراحلی داشت که شاید از حوصله این مقوله خارج باشد. خلاصه این که برای اسکله،‌ قسمتی از کارهای جوشکاری در اهواز و مقداری هم در کارگاه منطقه صورت گرفت و موقع شناور بودن لوله نیز مراحلی داشت که چگونه ما توانستیم پاسخش را پیدا کنیم و یک چنین لوله ای در حالت شناوری و… و چگونه می‌توان یک لوله را با این ابعاد در حالت شناوری نگه داشت و درِ آن‌ها را به چه وسیله ای ببندیم و چگونه بازش کنیم. در حالی که پاسخ آن‌ها را نمی‌توانستیم در کتاب‌ها پیدا کنیم. البته اصول علمی را در اختیار داشتیم. مانند قانون ارشمیدس که «اگر جسمی وارد مایعی بشود به اندازه وزن مایعِ هم حجمش، از وزن آن کاسته می‌شود.» و این برای ما روشن بود. با توجه به ۱۹ متر مکعب و یا به عبارتی ۱۹ هزار لیتر یعنی ۱۹ تن آب را قدرت شناوری داشته باشد و یا به این عبارت که اگر ما درِ این لوله را ببندیم، شناوری به دست می‌آید که قادر است وزن ۱۹ تن بار را بر روی خودش تحمل کند و در مورد این که وزن خودش ۷ تن است و این در باید این فشار را هم تحمل نماید. و حال آیا این دریچه باید چه نوع باشد که مقاومت این کار را داشته باشد و بتواند زود باز شود.

ابتدا برادران پارچه برزنت را پیشنهاد کردند که ما نمی‌دانستیم تارهای این پارچه چقدر مقاوم است و چگونه ما این را ببندیم و دیگر سؤالات متعددی که وجود داشت و به ناچار باید این آزمایش را در اشل‌های واقعی انجام می‌دادیم. این آزمایش را در محور عملیاتی خودمان انجام دادیم که ابتدا اسکله را ساختیم و لوله‌ها را در تعداد پنج تایی روی آن قرار دادیم. سپس درِ لوله‌ها را با برزنت و پلاستیک بستیم که مهار آن‌ها توسط تسمه های پلاستیکی که خاص کارتن بندی است، انجام شد که بعد از طناب به جای تسمه استفاده کردیم. البته طناب همان استقامت را دارا بود.‌ به علاوه به سرعت باز می‌شد و همین امر باعث شد که طناب انتخاب شود.

خلاصه روش اجرا

۱- برای اتصال لوله‌ها به یکدیگر و قرار دادن هر یک از لوله های ردیف اول روی بستر رودخانه و سپس لوله های ردیف‌های بعدی روی لوله های پایین‌تر از طریق شناور نمودن هر یک از لوله‌ها ـبه وسیله بستن درِ لوله با برزنت استفاده می‌نماییم.

۲- جهت بستن سر لوله‌ها و آب اندازی آن‌ها از سکوهای مناسب استفاده می‌شود.

۳- جهت انتقال لوله های شناور از محل آب اندازی تا محل نصب از «روتورگ» استفاده می‌گردد.

۴- برای آب اندازی لوله‌ها از روی سکو به داخل آب از جرثقیل استفاده می‌گردد.

۵- بعد از اتصال چند لوله شناور به تعداد متناسب با شدت آب و وضعیت رودخانه، در تعدادی از لوله‌ها شناور را باز می‌کنیم تا غرق شوند و در پایان این مرحله از «غرق» تعدادی لوله شناور برای اتصال لوله های بعدی روی آب باقی می‌مانند.

۶- میزان انحراف محور هر یک از لوله‌ها از محور پل به وسیله دوربین کنترل شده و زمان‌های غرق از نظر شدت جریان طوری انتخاب می‌شوند که میزان انحراف جبران شود. یا از طریق قرار دادن یک لوله،‌ «تصحیح انحراف از محور» در جاهایی که مورد لزوم است لوله‌ها را در محور پل قرار می‌دهیم.

۷- نقطه شروع هر ردیف از محلی خواهد بود که ردیف قبلی نسبت به نقطه شروع خود اختلاف ارتفاعی برابر قطر لوله پیدا کرده باشد.

۸- بعد از پایان نصب لوله‌ها از طریق شناوری،‌ نصب ردیف‌های بعدی و رگلاژ بالای لوله‌ها و ریختن آسفالت را از ساحل شروع کرده و پیشروی می‌نماییم.

۹- ساخت لوله‌ها مطابق مشخصات در کارگاه های خارج از منطقه‌ی اجرای پل ساخته و سپس حمل می‌شوند.

ساخت لوله

در کارخانه لوله سازی، ورق‌ها به صورت لوله درآمده و پس از آزمایش‌های لازم در اختیار کارگاه «جوشکاری گوشواره‌ها» قرار می‌گیرد. لوله های استفاده شده از نوع لوله های ساخته شده برای انتقال نفت و گاز بوده و می‌توان از لوله های درجه ۲ و ۳ در صورتی که دارای استحکام لازم برای تحمل بارهای عمودی (فشاری) باشند،‌ استفاده نمود.

در زمان شناور بودن، مسئله‌ی کشیدن مطرح بود که با چه وسیله ای قادریم این لوله‌ها را بکشیم. البته وسایلی مانند روتورگ ۱ و طارق ۲ و قایق‌ها اکثر مواقع وسیله ای را حمل می‌کردند ولی هیچ گاه چیزی را نمی‌کشیدند که این خود سؤال بود. ولی در زمانی که این لوله‌ها شناور شدند،‌ خیلی از مسائل برایمان روشن گردید.

مسئله دیگر انتقال لوله های پنج تایی از سطح شیب دار بود. با این که تمام این‌ها محاسبه شده بود، باز مسئله وارد کردن این تعداد از این۱- شناوری بزرگ‌تر از قایق‌های تندرو ۲- شناوری که قادر است وسائط نقلیه و بار را حمل کند.

سطح مطرح بود که جرثقیل دستی و جرثقیل‌های دیگر و… مطرح شد که نهایتاً بهترین راه، هل دادن را انتخاب نمودیم و چون این اولین آزمایش در این صورت بود لذا گفته شد که عکس و فیلم نیز تهیه شود. در زمان مَد، لوله های شناور را در نهر قرار دادیم و قرار شد از آن جا لوله‌ها را به طرف رودخانه بکشیم. موقع انجام این کار برزنت و پلاستیک لوله ای سر خورد و در فاصله ۵۰ متری اسکله درون آب غرق گردید. همه را یأس و نا امیدی فرا گرفت و سؤال‌هایی مطرح می‌گردید. ما در این زمان برادرانی را که سؤال و یا حرفی داشتند فرا می‌خواندیم و از گفت‌وگوها و بحث‌ها اشکالات کار را جستجو می‌کردیم. و مسئله بدین صورت حل شد و هیچ گاه از ایراد گرفتن از کارمان گریزان نبودیم.

برای ما اصول کار روشن بود و در جزئیات، نیاز به تجربه و آزمایش بود. ما نظام و سازماندهی برادران را انجام دادیم که گروه‌هایی از قبیل حمل و نصب و آب اندازی تشکیل شد و به آن‌ها آموزش‌های لازم، حتی شنا، داده شد و از نظر ایمنی و حفاظتی توجیه شدند و بعد به آن‌ها گفتیم که همه ما در یک شرایط کاری قرار داریم که به مقاومت و پایداری و فداکاری نیاز دارد و ممکن است در مراحلی از کار با شکست مواجه شویم و این شکست‌ها باید برایمان درس باشد و اگر عدم موفقیتی در کار به وجود آمد، نباید به تداوم کار لطمه وارد شود. بعد ما همه می‌دانستیم که باید از روش سعی و خطا استفاده کنیم و در ضمن،‌ کار هم پیش برود. اما پس از غرق این قطعه پنج تایی سؤالات اوج گرفت. ولی ما اعلام کردیم که برادران حق دارند دیدگاه های خودشان را بیان کنند. البته نه به عنوان اینکه طرح مواجه با شکست شده بلکه ما باید اشکالات را بشناسیم.

در همان بعد از ظهر جلسه ای با افراد مسئول در موقعیت۱ تشکیل دادیم. در این جلسه بحث مختصری صورت پذیرفت و مراحل بعدی کار و مراحل ایمنی هم مطرح گردید که از آن جمله یکی سطح شیب دار بود که توانستیم به نتیجه برسیم. بعد در مورد برزنت بود که ابتدا ما در مورد خود برزنت نقاط ضعفی را تصور می‌کردیم ولی بعد متوجه شدیم که ضعف از برزنت نیست بلکه از سطح اتکای آن است. با توجه به این که طنابِ بسته شده استقامت خوبی داشت ولی ما اصطکاک برزنت بر روی لوله را به حساب نمی‌آوردیم. و چیزی هم که باعث شد لوله‌ها غرق شوند، کشیده شدن برزنت بر روی بدنه لوله بود.

در مطالعاتی که انجام شد به فکر افتادیم که اگر جسمی را ما در پشت برزنت قرار دهیم که مانع فشار آب بر برزنت شود ـ یعنی فشار آب را خنثی نماید ـ این ضعف سایش برزنت را هم خنثی کرده‌ایم. بدین جهت یک طبق یک تخته‌ای را در نظر گرفتیم که از داخل بر پشت برزنت قرار دهیم. ولی گذاشتن این طبق ساده نبود؛‌ از طرفی هزینه زیادی را در برداشت و در باز کردن لوله هم اشکالاتی را به وجود می‌آورد. در جلسه ای که داشتیم پیشنهاد شد که به جای لوله های پنج تایی، سه، دو و حتی یک لوله کارگذاری شود که البته تمام این مباحث با برادران مهندس ستاد کربلا که چند نفرشان در این کار شرکت داشتند، انجام شد.

ما در این امر مهم از هر کسی اعم از مهندسین و متخصصین تا کارگرهای ساده کمک می‌گرفتیم و تمام این‌ها در این کار مؤثر بودند. این‌طور نبود که یک نفر طرح را تهیه کرده باشد و عده ای هم باید اجرا کنند، بلکه مجموعه این افراد بودند که روی این مسئله اظهارنظر می‌کردند و ما نسبت به جمع آوری نظرها و پیشنهادها و جمع بندی آن‌ها اقدام می‌کردیم و نتیجه نهایی را به اجرا درمی آوردیم.

بنابراین از قطعات یک لوله ای که سهولت بیش‌تری نسبت به پنج تایی داشت و از نظر سیستم کاری با اصول اولیه قطعات پنج تایی، یکی بود استفاده نمودیم که قرار شد اتصالات لازم را برای آن طراحی کنند.‌ در حالی که ما روی قطعات پنج تایی که برای نحوه باز کردن و بستن تعدادی از لوله‌ها استدلال‌های علمی داشتیم و نسبت به یک لوله ای با توجه به شکل غرق شدن آن و با توجه به مشکل باز کردن درِ لوله در عمق‌های زیاد مشکل داشتیم ولی نسبت به انتخاب اتصالات برتری‌هایی نسبت به پنج تایی داشت که آن را انتخاب کردیم.

قرار شد اتصالات مورد نیاز در کارگاه اهواز ساخته شود و ما از فرصت استفاده کردیم و از لوله خام به صورت تکی از همان اسکله شیب دار استفاده کردیم. طناب را به تسمه و یک لا برزنت را به دولا تبدیل نمودیم و تعداد لایه های تسمه را برای هر یک سه لایه انتخاب کردیم و برای جلوگیری از سر خوردن برزنت میل گردی را به لوله جوش دادیم و بالاخره آن اصول ایمنی را که فکر می‌کردیم رعایت نمودیم.

گروه حمل، با دو یا سه روتورگ آمدند که لوله را به خود ببندند و حملش کنند که روتورگ نتوانست خودش را کنترل کند و از بالای لوله برزنت را پاره کرد و ما در این بین متوجه شدیم که آب به داخل لوله نفوذ کرده است،‌ با وجود این که برزنت از ناحیه بالا که در آب نبود پاره شده بود و این سؤال بزرگی بود. هنوز لوله از روی سکوی شیب دار آزاد نشده بود و از طرف دیگر به جرثقیل متصل بود. در نتیجه لوله را بالا کشیدیم و بر روی آن به مطالعه پرداختیم. الحمدلله جواب این سؤال را هم متوجه شدیم و آن این بود که به خاطر خلأیی است که در داخل لوله ایجاد می‌شود؛ یعنی خارج شدن هوا باعث می‌شود که از کناره های برزنت، آب به داخل آن نفوذ کند.

برزنت های اول دوباره باز شدند و مجدداً درِ لوله‌ها را بستند. گروه حمل و نصب آماده شد. همه نگران بودند،‌ زیرا کار طوری پیش می‌رفت که سؤال‌ها دائماً مطرح می‌شد. برای اطمینان بیش‌تر قرار گذاشتیم که لوله را در آب بگذاریم ولی آزادش نکنیم و پس از چند ساعت آن را از آب بیرون آوریم تا ببینیم چه وضعی پیش آمده است. این کار را انجام دادیم که در این حالت نیز آب به داخل نفوذ کرده بود. ما اشکال کلی در کار نمی‌دیدیم و گفتیم خوب است با این حال یک آزمایش در داخل نهر ورودی با همین لوله انجام دهیم و ببینیم چه اتفاقی رخ می‌دهد. آب در حالت جزر بود و بچه‌ها خسته شده بودند و در عین حال آماده بودند که در هر شرایطی کار کنند. هنوز خیلی از مسائل برای گروه حمل روشن نبود. ولی ما می‌دانستیم که اگر خدای ناکرده لوله غرق شود، روتورگ را هم با خود به پایین می‌برد. ولی این مسئله در نهر مهم نبود،‌ زیرا بچه‌ها می‌توانستند خودشان را نجات دهند. کار مشکل بود. تا حدی که می‌توانستیم مسائل نجات و ایمنی را فراهم کردیم و با توجه به این خطرها برادران این مأموریت را پذیرفتند.

ما لوله را در عقب روتورگ بستیم، کنترل نهر و بستن حفاظت قایق امداد در پشت لوله، ارتباطات بین گروه های حمل، نصب، نجات، آب اندازی با فرماندهی و غیره فراهم شد. در همان حرکت اولیه باز یک سانحه دیگر اتفاق افتاد که لوله به بدنه ساحل برخورد کرد که یک قسمت از برزنت رویی پاره شد. ولی خوشبختانه از تجربیات گذشته پند گرفته و دو لایه برزنت نصب کرده بودیم. باز در این حال دستور داده شد روتورگ به حرکتش ادامه دهد. ولی تمام حرکات و لحظات تحت کنترل بود. نزدیکی‌های اروند رسیدیم و دیدیم اتفاق خاصی نیفتاده است. تصمیم گرفتیم آن را وارد اروند کنیم. لحظه بسیار حساسی بود و می‌توانیم آن را از مهم‌ترین مراحل اجرایی طرح بدانیم؛ زیرا این کار با آزمایش و فداکاری،‌ ایثار، دقت و حفاظت توأم بود و از همه مهم‌تر امید به موفقیت داشتیم.

حرکت ما برخلاف آب انجام می‌شد؛ چون آب در جزر بود و فشارهای بیشتری روی جداره های برزنت وارد می‌شد. قسمتی از رودخانه که حالت دلتایی داشت، ممکن بود مشکل ایجاد کند که به حمدلله از آن گذشتیم و کارها خوب پیش می‌رفت. در هر حال گروه نصب هم آماده بودند و لوله را اسکورت می‌کردند و آماده تحویل لوله شدند. در این حال نیاز به سیم‌بکسل و طناب بود که لوله را به ساحل ببندیم که در این جا آماده نبود. لذا لازم شد که شکل‌هایی۱ را به دستگاه های لوله وصل کنیم و بعد طناب را به آن‌ها وصل نماییم. برای این کار در یک لوله شناور که هیچ اختیاری نمی‌توانست داشته باشد و دائم غلت می‌خورد، به خصوص که روتورگ هم ایستاده بود، کاری مشکل و طاقت فرسا شده بود؛ چون قایق‌ها نمی‌توانستند خوب در کنار لوله پهلو بگیرند و قایق ران‌ها هم برایشان مشکل بود.

خلاصه یکی از برادرها خودش را به آب انداخت و زیر لوله رفت و به سختی شکل را وصل نمود که آوردن همین شکل و رساندن به دست ما و مراحل اجرایی دیگری که در این کار به ظاهر ساده وجود داشت که به ما درس‌های زیادی را داد و چیزهایی را برایمان مشخص کرد که باید از قبل پیش بینی می‌کردیم. این کار حدود ۲ ساعت به طول انجامید و در آخر برادران موفق شدند لوله را به ساحل بکشند. خلاصه این اولین لوله شناوری بود که توانستیم از داخل نهر به طور شناور به ساحل برسانیم و نصبش کنیم.

جوشکاری گوشواره‌ها

گوشواره‌ها به صورت نرینه و مادینه در طرفین هر لوله جوشکاری می‌شدند.‌ اتصال یک لوله به لوله دیگر از طریق قرار گرفتن نرینه یک لوله در مادگی یک لوله دیگر است که به وسیله پین با قطر ۵۵ میلی متر مستحکم می‌گردید. میزان لقی مادگی و نرینه ۲ سانتی متر و میزان لقی پین داخل سوراخ‌ها ۵ میلی متر بود.

جوشکاری میل گردها

برای جلوگیری از سرخوردن برزنت که مثل کلاه دوخته شده و به وسیله آن در لوله بسته می‌شود، دو عدد میل گرد نمره ۷ به فواصل ۲۰ و ۱۶ سانتی متر از سر لوله جوش داده می‌شود،‌ تا تعدادی از بسته‌هایی که برزنت را به در لوله محکم می‌کنند، پشت میل گرد های مزبور قرار گیرند.

بارگیری، حمل و تخلیه

این کار که ابزار آن پایپ لودر، جرثقیل و تریلی است، در چند مرحله صورت گرفت. بعد از ساخت لوله در کارخانه،‌ لوله در محلی دپو شد. از محل دپو، بارگیری و بر روی سکوهای جوشکاری قرار گرفت. پس از جوشکاری گوشواره‌ها و میل گردها روی تریلی بارگیری شده و در گوشه ای از کارخانه دپو و یا به منطقه برای مصرف حمل شد.

بهتر بود که سرعت حمل لوله از کارخانه و مصرف در منطقه یکسان باشد. برای چنین حالتی لوله های روی سکوها مستقیماً توسط جرثقیل زنجیری ۴۰ تنی تخلیه می‌گردید. چنانچه سکوها پر بود،‌ در نزدیکی سکوها تخلیه شد؛‌ طوری که قادر باشیم به سهولت به وسیله جرثقیل زنجیری آن‌ها را حمل و روی سکو قرار دهیم.

یکی از قسمت‌هایی که باید سازماندهی، برنامه ریزی، تدارکات و وقت خاص روی آن انجام پذیرد، بارگیری، حمل و نقل و تخلیه است. چنانچه توجه نشود، ناهماهنگی و مشکلات این کار اثرات تعیین کننده ای روی مجموعه می‌گذارد.

برای بستن در لوله از برزنت استفاده می‌کنیم.

الیاف برزنت به صورتی که به هم بافته شده قادرند در مقابل فشار آب برای داخل شدن به درون لوله مقاومت نمایند و کششی که به الیاف وارد می‌شود باعث پاره شدن تارها نگردد. در جریان اجرا هیچ گاه شاهد پاره شدن الیاف برزنت نبودیم. ولی ضعف برزنت در مقابل نفوذ آب به داخل و سرخوردن از سر لوله بوده است که برای برطرف کردن آن‌ها، به صورت زیر چاره اندیشی شد:

استفاده از پلاستیک: برای جلوگیری از نفوذ آب از سوراخ‌های برزنت به داخل.

استفاده از تسمه: برای نگه داشتن و محکم نمودن پارچه و پلاستیک و تا اندازه ای نفوذ آب از کنار پارچه به داخل برای هر کدام از لایه‌ها سه دور تسمه.

استفاده از میل گرد: جهت جلوگیری از سرخوردن پارچه روی بدنه لوله.

استفاده از تخته: در مواقعی که عمق رودخانه از ۶ متر بیش‌تر می‌شود، برزنت به تنهایی حتی با تقویت شدن به وسیله میل گرد و غیره قادر نیست نیروهای فشاری آب را تحمل نماید.

گذاشتن تخته در پشت برزنت مشکل را حل می‌کرد، تخته‌ها به صورت «خورشیدی» و «طبق»‌ که از داخل گذاشته می‌شود و نبشی پشت آن جوش داده شده و «طبق» از بیرون کار گذاشته شده بود و روی آن برزنت نصب می‌شد. بهترین نوع آن به خصوص برای اعماق، «طبق از رو» می‌باشد که به ضخامت ۴ سانتی متر، با بسته‌ها و پشت بندهایی که دارد، مقاومت خوبی در مقابل فشار آب دارد. البته همین تخته در عمق حدود ۱۰ متر در اثر فشار آب می‌شکست.

استفاده از یک لایه برزنت روی لوله و سپس پلاستیک روی لوله برای آب بندی کفایت می‌کند. ولی برای اطمینان بیش‌تر و جلوگیری از پاره شدن پلاستیک در اثر خوردن به اطراف یک رو به برزنت دیگر روی پلاستیک کشیده می‌شد. موقعی که لوله روی سکو قرار می‌گیرد، آماده است که عملیات سربندی و آب بندی، توسط گروه سربندی انجام گیرد. زیر پای گروه باید طوری آماده باشد که بتواند با تسلط بر سر لوله، کار خود را به خوبی انجام دهند.

آماده کردن برزنت دوخته شده، اندازه درآوردن پلاستیک، تکه کردن تسمه، آماده کردن بست تسمه، از جمله تدارکات لازم برای آب بندی است. نوع تسمه و بست آن‌ها از نظر مرغوبیت و اندازه بودن به ست‌ها با تسمه از موارد مهم است. دقت در کشیدن برزنت به سر لوله و پلاستیک روی آن و سپس برزنت دیگر و بستن تسمه برای نگهداری هر یک از لایه‌ها و استفاده از تسمه کش از جمله کارهای لازم در این مرحله است.

تعداد افراد گروه آب بندی ۲۳ نفر می‌باشند، که پس از آموزش‌های لازم کار خود را با دقت و هماهنگی انجام می‌دهند. سرپرست گروه هماهنگی خود را با سایر گروه‌ها به خصوص حمل و نصب باید حفظ نماید. قبل از آب اندازی، هر یک از لوله‌های سربندی شده باید مجدداً بازرسی و کنترل شود. چنان چه در اثر سهل انگاری نواقصی داشته و یا در مدتی که روی سکو آماده بوده است، خسارت دیده باشد برطرف گردد. لوله ای که از نظر آب بندی نقص داشته باشد و تحویل گروه حمل روی آب داده شود، می‌تواند باعث وقت گیری، خسارت و سوانح فراوان گردد که اکثر اوقات جبران ناپذیر است. می‌توان گفت دقت در آب بندی لوله‌ها از مهم‌ترین مراحل اجرای عملیات بود و باید این کار با دقت انجام می‌شد. گروه‌هایی که تشکیل داده بودیم عبارت بودند از: سربندی و آب بندی، آب اندازی،‌ حمل آبی،‌ نصب. که این‌ها گروه های اصلی را تشکیل می‌دادند.

هر گروه مسئول و فرماندهی داشت. و یک مسئول هماهنگی نیز داشتیم که نقش تعیین کننده ای را دارا بود. در سازماندهیِ ما قسمتی به نام پشتیبان کار و ستاد اجرایی وجود داشت که متشکل از امور داخلی، تدارکات، امور مالی و فرهنگی و دیگر الزامات یک ستاد بود. در قسمت فرهنگی برادران روحانی حضور داشتند که در مورد توجیه برادران و مسائل فرهنگی و ایجاد روحیه و توجیه مسائل حفاظتی، نقش خوبی داشتند. در مورد حفاظت، خوب کار کردیم؛ به طوری که پرسنل و افرادی که در نهر کار می‌کردند از کار دیگر قسمت‌ها مطلع نبودند که حتی این لوله که خارج می‌شود به کجا می‌رود و حق نداشتند به کنار رودخانه بروند.

به جهت حفاظتی و اعزام تعدادی از برادران به شهرها در یک مقطع کاری مطرح شد که طرح پل شکست خورده و بنا داریم که اسکله بسازیم وبر این قضیه تأکید شد و حتی یک جاده سازی هم که آن طرف آب داشتیم، تعطیل کردیم. گفتن و جا انداختن مسئله شکست،‌ زمینه خوبی در میان افراد داشت و می‌گفتند دیدید که ما گفتیم!! لذا اسم طرح را هم به رمضان تغییر نام دادیم و این در صورتی بود که موفقیت‌ها کاملاً برایمان روشن بود. و هدف از این کار هم جلوگیری از انتقال موضوع توسط برادران به شهرها بود.

گروه آب بندی ابتدا در لوله‌ها را با یک لایه برزنت و چند تسمه و بعد پلاستیک و تسمه و در سومین قسمت مجدداً برزنت می‌بستند که با توجه به افزایش ردیف تسمه‌ها و برزنت و جوش دادن دو ردیف میل گرد کار آب بندی را به نحو خوبی انجام می‌دادیم. این آب بندی باعث می‌شد که لوله‌ها را به سرعت در آب حمل و نقل کنیم. و این روال که گروه های آب بندی و حمل و نصب کاملاً به سرعت کارها را انجام می‌دادند به طور منظم انجام می‌پذیرفت. به مرور زمان در کنار سکوی شیب دار، سکوی افقی ساختیم که سرعت عمل ما را بیش‌تر کرد.

استفاده از جرثقیل‌های زنجیری ۴۰ تنی با راننده های ماهر در خصوص آب اندازی قابل ذکر است، زیرا در موقع آب اندازی باید با احتیاط لوله باز شود و توسط کمک راننده‌ی جرثقیل، لوله طوری هدایت شود که برزنت‌ها پاره نشود. در شیوه حمل لوله با روتورگ هم تغییراتی دادیم. بدین نحو که هر روتورگ،‌ دو لوله یکی در طرف راست و دیگری در طرف چپ به خود می‌بست و طوری بسته می‌شد که اگر لوله با خطری یا برزنت های روی آن با پارگی مواجه می‌شد، بلافاصله غرق می‌شد. ضمناً باید بگویم بعد از کار آب بندی یک دفعه لوله را آزمایش می‌کردیم. زیرا اگر این عمل خوب انجام نمی‌شد در حمل و کار و نصب دچار مشکل زیادی می‌شدیم که بعداً توضیح خواهم داد. گوشواره‌ها نیز نباید کج می‌شدند. چون اگر این اتفاق می‌افتاد، نصب لوله‌ها ممکن نبود. حتی دستگیره‌ها که در سکو جوش داده می‌شد، باید در جای خود جوشکاری می‌شدند. دو دستگیره برای نصب بر روتورگ و دو تای دیگر برای کشیدن به محل نصب جوش داده می‌شد.

آب اندازی و به‌کارگیری روتورگ

برای این که بتوانیم لوله‌ها را داخل نهر بیندازیم باید اسکله داشته باشیم. ویژگی این اسکله باید طوری باشد که بتوان علاوه بر قرار دادن لوله روی آن،‌ آب بندی و سپس آب اندازی نمود. وسیله ای که برای آب اندازی استفاده می‌شد جرثقیل زنجیری بود. اسکله را می‌توان به صورت شیب دار و افقی ساخت. اسکله افقی از نظر کارایی برای آب اندازیِ تک لوله، کارایی مناسب‌تری دارد. «از تجربه اسکله شیب دار برای آب اندازی لوله های زوجی و یا بیش‌تر که به هم وصل شده‌اند در طرح‌های خاص دیگر می‌توان استفاده نمود.»

برای ساخت اسکله از لوله های ۵۶ استفاده شد که قسمت‌های اصلی آن برای حرکت جرثقیل در وسط و طرفین آن سکوهای بارگیری لوله بود. لوله که سربندی شد و آماده برای آب اندازی بود، سیم‌بکسل‌های جرثقیل که دو سر آن‌ها چنگک‌ها را به وسیله گوشواره های نرینه مهار کرده، جرثقیل لوله را مهار و هدایت کرد به طوری که طول لوله به موازات ساحل روی آب قرار گرفت. البته قبلاً ۴ عدد دستگیره به طرفین لوله جوش داده شده و قبل از آب اندازی، طناب‌هایی که در موقع نصب باید آزاد شده و به وسیله آن‌ها لوله را به سمت محل نصب بکشند، به دو دستگیره وصل شده بودند. نرینه آن به سادگی در مقابل مادگی لوله‌ی نصب شده، قرار گرفته و می‌توان به آسانی پین گذاری نمود.

حمل تا محل نصب

پس از بارگیری روتورگ، گروه حمل که شامل ۱۰ نفر بودند (۷ نفر سوار روتورگ و ۳ نفر در قایق امداد) در پشت سر یا جلوی روتورگ حرکت کردند. راهنمایی و توجه دادن روتورگ به موانع و کمک رسانی در مواقع سانحه و جلوگیری از تردد قایق‌های دیگر از جمله کارهایی بود که تا محل نصب توسط قایق امداد انجام گرفت. گروه حمل باید در طول مسیر، ارتباط خود را با فرماندهی گروه آب اندازی و امداد ساحل و همچنین گروه نصب حفظ می‌نمود تا در مواقعی که اتفاقاتی بروز می‌کرد یا مواردی که مورد نیاز بود، کمک لازم را ارائه دهد.

پاره شدن درِ لوله‌ها،‌ شدت امواج و طوفان که بعضی اوقات مانع جلو رفتن روتورگ می‌شد، خراب شدن روتورگ که احتمال منحرف شدن از مقصد اصلی را داشت و دچار جریان و امواج و انحراف از مسیر می‌گردید و هم چنین سایر اتفاقاتی که در یک سفر دریایی با محموله ای حساس ممکن بود پیش بیاید، از جمله اتفاقات قابل پیش بینی بود. گروه حمل موقعی که به نزدیکی محل نصب می‌رسید، پس از اعلام آمادگی، جهت تحویل گرفتن لوله از طرف گروه نصب به آرامی به طرف محل نصب راه می‌افتاد و متناسب با جهت و میزان امواج، حرکت خود را به صورتی تنظیم می‌کرد که بتواند لوله را در مقابل لوله نصب شده قرار دهد. پس از پرت کردن طناب‌هایی متصل به دستگیره های لوله به سمت گروه نصب هم زمان لوله را از روتورگ آزاد می‌کرد تا گروه نصب بتواند به سرعت قبل از منحرف شدن لوله آن را به سمت خود بکشاند. لوله دیگر را پس از نصب لوله اولی پس از دور زدن به همان طریق تحویل می‌داد.

در مواقعی که گروه های حمل و نصب از مهارت کافی برخوردار باشند، قادر خواهند بود که دو لوله را هم زمان تحویل دهند و روتورگ از میان آن‌ها آزاد شده، خارج گردد. گروه نجات باید هم برای گروه حمل و هم برای گروه نصب وجود می‌داشت که همیشه آماده بودند و دائماً با برادران ارتباط داشتند.‌ زیرا مواردی را داشتیم که جریان شدید،‌ گروه حمل را به طرف خلیج فارس کشیده بود و گاهی نیز طوفان می‌شد که بچه‌ها قادر نبودند روتورگ را کنترل کنند،‌ از طرفی روتورگ‌ها هم قدرت خوبی نداشتند. گروه نجات آماده بود و به محض احساس خطر به کمک گروه های دیگر می‌شتافت.

پس از رسیدن گروه حمل به گروه نصب، گروه حمل طناب‌هایی را به دستگیره های لوله می‌بستند و طناب را به طرف گروه نصب پرتاب می‌کردند (اگر گروه نصب آماده تحویل گرفتن بود) که در این حال بعد از اطمینان، لوله باز می‌شد و روتورگ به سرعت از لوله فاصله می‌گرفت. گروه حمل باید طوری خودش را با جریان آب تنظیم می‌کرد که لوله‌ها از محل نصب منحرف و یا دور نشوند؛ زیرا در این صورت هدایت آنان به سمت کار،‌ عملی بسیار دشوار می‌شد. باید گوشواره های هر لوله با گوشواره های لوله قبلی سریع میزان شود و با سرعت پین‌های آن نصب گردد. بعد از نصب هر لوله برادرها تکبیر می‌گفتند و خدا را شکر می‌کردند. لوله اول که تحویل گرفته شد و نصب گردید، نوبت لوله بعدی شد که روتورگ باید دور می‌زد و همان مراحل اولیه را طی می‌نمود و اگر گروه نصب مهارت کافی داشته باشد، قادر است دو لوله را در یک زمان تحویل بگیرد که در این حال دو لوله باز و روتورگ از وسط این دو خارج می‌شد.

نصب لوله شناور به لوله شناور نصب شده

گروه نصب که تعداد آن‌ها ۲۶ نفرند پس از تحویل گرفتن لوله از گروه حمل به سرعت لوله را میزان کرده و گوشواره‌ها را پین گذاری می‌کردند. در این جا مهارت، دقت،‌ سرعت عمل و شهامت و فرماندهی قاطع از ضروریات می‌باشد. گاهی به خاطر شدت جریان آب، لوله به سادگی کشیده و یا جفت نمی‌شود و یا پین گذاری به سختی انجام می‌گیرد. تأثیرات جزر و یا مد و شدت جریان، طوفانی و آرام بودن آب در نحوه فعالیت گروه اثر می‌گذارد. این گروه با تجربه ای که باید به سرعت به آن دست یابد، وضعیت‌های مختلف را شناخته و بر آن‌ها تسلط می‌یابد و از شرایط مختلف آب اروند و خلیج فارس به نفع خود سود می‌برد. وقتی که جریان آب زیاد است نباید لوله های شناور زیادی را در روی آب نگه داشت.

=شرایط غرق کردن لوله های شناور متصل شده

عملیات غرق که توسط گروه نصب، پس از نصب تعداد مناسبی لوله انجام می‌گرفت، دارای شرایط و حالات مختلف بود. زمان و شدت جریان جزر، زمان و شدت جریان مد، تلاطم آب، عمق رودخانه از عوامل مهم اثرگذاری در غرق کردن لوله‌ها یا چینش نهایی لوله‌ها بود.

عملیات غرق

غرق یعنی باز کردن درِ لوله شناور. که آب به جای هوا در داخل آن قرار گرفته و لوله به قعر رودخانه هدایت می‌شود. ‌همان‌طور که می‌دانیم هر لوله حدود ۲۰هزار لیتر گنجایش هوا دارد. پس از باز کردن درِ لوله به سرعت هوا خارج شده و از آب پر می‌گردد. حجم زیاد تخلیه هوا و پر شدن آب در مدت زمان کم‌تر از ۱۰ ثانیه، تلاطم شدیدی را به وجود می‌آورد.

لوله‌ها که توسط گوشواره به هم متصل شده‌اند، با اندازه ۴۱ درجه قادرند که حول محور پین‌ها دوران نمایند. با غرق کردن یک یا چند لوله، لوله های خوابیده شده در بستر افزایش می‌یابند و با اضافه شدن عمق تعداد لوله های آویزان بیش‌تر می‌شوند و در بستر، رودخانه‌ها به یکدیگر متصل شوند. در این مرحله از عملیات همزمان تعدادی از لوله‌ها روی بستر قرار گرفته و تعدادی به صورت معلق هستند و تعدادی نیز دربسته و روی آب شناورند.

غرق در اشکال مختلف

الف: تا عمق ۶ متر:

برزنت نصب شده به در لوله‌ها بدون طبق تخته ای جوابگو است. باید درِ لوله‌ها را یکی یکی باز کرد، یعنی پس از غرق شدن یک لوله، درِ لوله‌ی دیگر را برای غرق آن باز کرد.

ب: در عمق بیش از ۶ متر:

با اضافه شدن عمق، برزنت های نصب شده قدرت مقاومت در برابر فشار آب را ندارند و مجبور بودیم از طبق‌های تخته ای کمک بگیریم. این لوله‌ها را در عمق بیش از ۲ متر از سطح آب قرار می‌دادیم، اما باز کردن سر آن‌ها مشکل بود. بنابراین روش «غرق کردن هم زمان»‌ که لوله‌ها پی در پی و به سرعت غرق می‌شوند را امتحان کردیم که الحمدلله نتیجه خوبی داشت.

پایان نصب به صورت شناوری

موقعی که دیگر نمی‌توان از طریق شناور کردن، لوله‌ها را نصب نمود، از لوله های خام استفاده می‌کنیم و با پر کردن قسمت‌های رویی از لوله های خام ۵۶، تا سطحی که باید از لوله های با قطر کم‌تر استفاده گردد، و پس از رگلاژ و با پر کردن پستی و بلندی، لوله های با قطر های کوچک‌تر روی سطح نهایی چیده و روی آن‌ها لوله‌ها را مطابق خط پروژه آسفالت می‌ریزیم. آن گاه قادر هستیم که روی پل با جرثقیل و تریلی پیشروی کنیم،‌ به همین ترتیب کارگذاری لوله‌ها از رو توسط جرثقیل و تریلی حامل لوله و ریختن آسفالت پیش می‌رود. به هر حال «پل بعثت» در روز سه شنبه مورخ ۲۲/۷/۱۳۶۵ به اتمام رسید و مورد استفاده رزمندگان اسلام قرار گرفت.

“خاطراتی از هشت سال دفاع مقدسنحوه ساختن پل بعثت بر اروندرود در منطقه عملیاتی فاو” تألیف مهندس سید هاشم بنی هاشمی ـ

شهدای مرتبط با پل بعثت

طراح این شاهکار بزرگ،‌ مهندس بهروز پورشریفی از برادران جهاد سازندگی بود.

عملیات‌های مرتبط با پل بعثت

در اجرای عملیات والفجر 8 برای پشتیبانی از نیروها این پلِ با عظمت با خلاقیت مهندسان جهاد سازندگی احداث شد.

نگارخانه تصاویر

</gallery>