آرامگاه دانیال نبی

بارگان دانیال نبی (ع) مزاری زیبا و با شکوه است که در مرکز شهر شوش و در ساحل شرقی رودخانه شاوور قرار دارد و سالیان بسیاری است که شوش را بدان می‌شناسند و به همین منظور این شهر را شوش دانیال نیز می‌نامند.

دانیال به زبان عبری به معنای «خدا حاکم من است» و دانیال نبی (ع) پیامبری از دین یهود بود که در تورات کتابی به دوازده باب به وی اختصاص دارد. بعضی مورخان عقیده دارند پس از آنکه دانیال نبی (ع) به اسارت «بخت النصر» درآمد، به همراه هزاران یهودی به بابل برده شد و در آنجا ماند تا اینکه پس از تصرف بابل به دست کوروش، دانیال نبی (ع) به همراه عده‌ای از اقوام یهود به شوش آمد و در آنجا وفات یافت. قول اکثر مورخین اسلامی این است که پس از تصرف شوش به دست لشکریان اسلام، درباره‌ی این مقبره از امام علی (ع) پرسیدند، که ایشان فرموده‌اند: «من زار اخی دانیال کمن زارنی»؛ هر کس قبر برادرم دانیال را زیارت کند، مثل این است که مرا زیارت کرده است. گنبد دانیال نبی (ع) به سال 1287 ق پس از آنکه سیل بقعه قدیمی را خراب کرد، از نو ساخته شد. بنای این زیارتگاه شامل دو حیاط است و بر روی گنبد مخروطی ـ پله‌ای قرار دارد که نوع رایج گنبدهای منطقه است.

با شروع جنگ و پیشروی ارتش عراق تا نزدیکی شوش، دشمن این بارگاه را آماج گلوله‌باران خود قرار داد به نحوی که بخشی از گنبد اصلی آن تخریب شد. تا پایان جنگ مزار حضرت دانیال نبی (ع) محل مناجات، دعا و قوت قلب برای رزمندگان جبهه شوش بود.1

معرفی

بارگاه حضرت دانیال نبی یکی از مناظر دیدنی شوش است که در کنار بُعد فوق العاده مهم تاریخی، بعد مذهبی بی بدیلی به این شهر بخشیده است. آرامگاه حضرت دانیال اکنون شامل بارگاهی در قسمت غربی، حیاطی با رواق‌های متعدد در اطراف و محوطه‌ای نسبتاً وسیع است. مزار این پیامبر یهودی در یک زیرزمین قرار دارد که روی آن در سطح حیاط، ضریحی باشکوه در اتاقی با تزئینات آئینه کاری ساخته‌اند که زیارتگاه مردمان است. گنبد بارگاه از نوع میل مصر و شامل ۲۵ طبقه سفید رنگ است که ۲ گلدسته نه چندان بلند در دو سوی گنبد قرار دارد.2

تاریخچه

حضرت دانیال (ع) از پیامبران بزرگ الهی ملقب به نبی الله است. آن حضرت پسر یوحنا و از نسل حضرت داوود (ع) می‌باشد. دانیال نبی (ع) یکی از پیامبران بزرگ قوم بنی اسرائیل است (قرن هفتم پیش از میلاد). واژه دانیال (ع) در زبان عبری «دانی ال» به معنای «خدا داور من است» می‌باشد. در تاریخ چنین آمده که وی خود را وقف خدمت به خداوند نمود و همواره صفا و طهارت خود را حفظ می‌کرد. در زمان خود و در میان پیشگویان آن دوران پاک و منزه بود و در حضور فرمانروایان بت پرست همواره نام خدای یکتا را بر زبان جاری می‌ساخت. آن حضرت در جوانی و در سال سوم سلطنت یهویاقیم (655 پیش از میلاد) به دست سپاهیان بخت النصر اسیر و با گروهی از قومش به بابل فرستاده شد و چون از سجده بردن بر فرمانروای بابل سر باز زد، او را نزد شیران درنده افکندند، ولی در میان آن حیوانات سالم بیرون آمد.

حضرت دانیال بر علوم آن زمان و به خصوص حکمت تسلط داشت. وی هرگز خود را به اغذیه و اشربه قوم یهود آلوده نساخت و مهم‌ترین واقعه‌ای که سبب نفوذ حضرت دانیال (ع) گردید، تعبیر خواب سلاطین آن زمان بود و به واسطه این تعابیر مقام پیامبری خود را آشکار نمود. وی به همراه عده‌ای از قوم یهود به ایران مهاجرت نمود و سرانجام در شوش دیده از جهان فرو بست. با ورود مسلمانان اسلام به ایران، آنان از وجود اتاقکی با مهر و موم حکومتی در شوش آگاهی یافتند. جریان را از مردم محلی پرسیدند و شنیدند که بدن مطهر آن پیامبر الهی در این اتاقک قرار دارد. مورخین نوشته‌اند که حضرت علی (ع) دستور داد پیکر مقدس دانیال نبی (ع) را طبق دستورات اسلام دفن نمایند.

بارگاه زیبای آن حضرت به صورت چهار طاقی با گنبد مخروطی کثیرالاضلاع ساخته شده است. این بنا دارای دو مناره با پوشش کاشی است که تاریخ ساخت مناره‌ها سال 1330 هجری قمری است. حضرت دانیال (ع) به‌عنوان دومین معصوم مدفون در ایران بعد از وجود مقدس حضرت امام رضا (ع) مورد توجه خاص مسلمانان، کلیمیان و سایر اقلیت‌های مذهبی و نیز جهانگردان خارجی است. بارگاه مقدس دانیال نبی (ع) به شماره 51 در فهرست آثار ملّی ایران به ثبت رسیده است.3 http://www.degar.ir/dan_persones_pboh_danial.ht

حضرت دانیال (ع) در بیت المقدس متولد شد و در سن 12 سالگی بود که سپاه بخت النصر، پادشاه بابل به سرزمین بیت المقدس حمله و آن سرزمین را فتح کرد. به رسم آن زمان تعداد زیادی از مردم آن سرزمین از جمله حضرت دانیال را به همراه خود به اسارت برد. پادشاه در ابتدا دستور داد تا تعدادی از افرادی را که به اسارت برده‌اند انتخاب کرده و به آن‌ها تعلیم داده شود تا در آینده از آن‌ها در دربار استفاده کنند و یکی از کسانی‌که انتخاب شد حضرت دانیال (ع) بود.

در این مدت، روزی پادشاه بابل خوابی دید و تمام خواب‌گزاران از تعبیر آن خواب عاجز ماندند و پادشاه دستور داد تا همه آن‌ها را بکشند. خبر به گوش حضرت دانیال (ع) رسید. او به مامورین سلطنتی گفت که می‌تواند خواب را تعبیر کند. حضرت دانیال را پیش پادشاه بردند و پادشاه به او گفت که تو، هم باید خواب را تعریف کنی و هم این‌که آن را تعبیر کنی. دانیال پذیرفت و او خواب را برای پادشاه تعبیر کرد و به همین سبب مورد احترام واقع شد. زمان گذشت تا این‌که کوروش، پادشاه ایران به بابل حمله کرد و توانست بابل را فتح و یهودیان را از اسارت حکومت بابل آزاد کند و دانیال (ع) را به همراه خود به ایران آورد و در دربار پادشاهی ایران نیز مورد تکریم قرار گرفت. در این مدت حضرت دانیال می‌توانست به طور مستقیم و بدون اجازه و وقت قبلی با پادشاه دیدار کند و می‌توان گفت که به عنوان دومین فرد مملکتی محسوب می‌شد.

بعد از مرگ کوروش یک دوره کوتاه در زمان بردیای دروغین به وجود می‌آید که در تاریخ چیزی از دانیال (ع) نیامده است؛ اما بعد از روی کار آمدن داریوش، دوباره حضرت دانیال (ع) باز به همان مقام و مرتبه رفیع دست پیدا می‌کند. تا این‌که احتمالاً در سن 83 یا 85 سالگی دار فانی را وداع می‌کند و به رسم بزرگان آن زمان جسد آن حضرت را به صورت مومیایی شده در همین منطقه که هم اکنون آستان آن بزرگوار است نگهداری می‌شده و بالای سر آن جعبه‌ای قرار داشته که هر کس احتیاج به پول پیدا می‌کرد از آن جعبه به قرض می‌برده و بعد از این‌که مشکلاتش برطرف می‌شده دوباره قرض را پس می‌داد.

در سال 16 هجری قمری بعد از پایان آخرین جنگ بین سپاه اسلام و ایرانیان (جنگ شوشتر یا جنگ هرمزان) فرمانده سپاه اسلام در هنگام بازگشت، جسد مومیایی شده‌ای را می‌بیند و از مردم در خصوص آن سؤال می‌کند. مردم که از مقام و مرتبه حضرت آگاهی نداشته‌اند، به نزد حضرت علی (ع) می‌روند و جریان را سؤال می‌کنند. حضرت علی (ع) می‌فرماید که این جسد برادرم حضرت دانیال است و دستور می‌دهد آن جسد را به روش مسلمین غسل دهند و سپس کفن کنند و رو به قبله دفن نمایند (احتمالاً بعد از پیامبر اسلام تنها پیامبری است که رو به کعبه دفن شده زیرا تمام پیامبران قبل از او رو به قدس دفن هستند) و همچنین دستور داد آب رودخانه را از روی قبر عبور دهند تا نگهبانی باشد برای قبر، تا دست کسی به آن نرسد.4http://www.askdin.com/thread17462.html

روایتگری و متن ادبی

حضرت علی (ع) حدیثی می‌فرماید: «من زار اخی دانیال کمن زارنی؛ یعنی هر کس برادرم دانیال را زیارت کند مرا زیارت کرده است.» همچنین حضرت محمد (ص) می‌فرمایند: «من لم یقدر علی زیارتی فلیزر قبر اخی دانیال؛ یعنی هر کس قادر به زیارت من نیست زیارت کند قبر برادرم دانیال را» (درک: سفینه البحار جلد 3 صفحه 351). در جای دیگر باز پیامبر می‌فرماید: «من دل الی دانیال فبشروه بالجنه؛ یعنی هر کس مردم را دلالت بدهد به زیارت دانیال، بشارت بهشت را می‌دهم.»5

در برخی کتاب‌های شیعیان آمده است که در زمان ظهور حضرت مهدی (عج) چهار پیغمبر در رکاب آن حضرت شمشیر خواهند زد و رجعت خواهند کرد که یکی از آن پیامبران حضرت دانیال نبی (ع) است که فرماندهی سپاه امام مهدی (عج) را که به سوی شرق حرکت می‌کند به عهده خواهد داشت و پیروزی‌های بزرگی نصیب خود خواهد کرد.6http://www.askdin.com/thread17462.html

آرامگاه دانیال نبی (ع)

بارگاه دانیال (ع) پیامبر در شهر شوش و در کنار رودخانه شاوور، بنایی شکوهمند، زیبا و بسیار مشهور است که سالیان دراز شوش را بدان می‌شناختند؛ از این رو در بعضی از متون، شوش دانیال گفته شده است. گنبد دانیال نبی (ع) به سال 1287 ه.ق (1869 م) پس از آنکه سیل بقعه‌ی قدیمی‌تر را خراب نمود، از نو ساخته شد و بی شک این اولین بار تعمیر، نوسازی و بازسازی آن نبوده است همچنان‌که آخرین بار اینگونه تعمیرات و تصرفات هم نبوده است. سر ویلیام اوزلی انگلیسی که این بنا را در سال 1816 میلادی دیده است از گنبد آن به عنوان میل حفرس یاد می‌کند.

خداوند تبارک و تعالی دانیال نبی (ع) را بر قوم بنی‌اسرائیل که با هم اختلاف داشتند، برانگیخت و آنان را از سلطه‌ی بیگانه هشدار داد و مردم را به توبه فرا خواند ولی آنان به هشدار دانیال توجه نکردند و همچنان به اختلاف و فساد ادامه دادند. در نتیجه سرزمین آن‌ها توسط بابلیان اشغال شد.

زندگانی حضرت دانیال پیامبر (ع)

حضرت دانیال (ع) در سن دوازده سالگی بود که سپاه بخت النصر، پادشاه بابل به سرزمین بیت المقدس حمله نمود و آن سرزمین را فتح کرد و تعداد زیادی از مردم آن سرزمین را همراه خود به اسارت برد. حضرت دانیال (ع) که از نوادگان و خاندان ملوکانه حضرت داود (ع) بود، در سال 606 ق م در میان اسراء به بابل تبعید شد. در روایت معتبری از امام صادق علیه السلام آمده است که دانیال نبی (ع) نود سال در دست بخت النصر اسیر بوده است.

در زمان لشکرکشی بابل به سرزمین بیت المقدس، دانیال (ع) پسر جوانی بود. رسم آن زمان چنین بود که فاتح جنگ، بزرگان و جوانان رشید کشور شکست خورده را از وطنشان دور می‌کرد تا نتوانند بر ضد حاکم جدید دست به شورش بزنند. بنابراین بابلی‌ها پس از پیروزی بر بیت المقدس، دانیال (ع) و تعدادی دیگر از یهودیان را به همراه خود به سرزمین بابل بردند. در این سرزمین، دانیال (ع) و سه نفر از دوستان وی و گروهی دیگر انتخاب شدند تا پس از تعلیم و آموزش، پادشاه را خدمت کنند. وزیر دربار نام‌های جدید بابلی به این افراد منتخب داد. او دانیال (ع) را بلطشصر نامید.

این افراد می‌بایست به مدت سه سال تعلیم داده شوند و از غذاهای سلطنتی به آن‌ها خورانده شود تا در آینده از آن‌ها در دربار استفاده کنند. اما دانیال (ع) و دوستانش که می‌دانستند غذاهای دربار حرام می‌باشند، از خوردن آن غذاها امتناع کردند و از همان غذاهایی که در طبیعت می‌روید تغذیه می‌کردند و روز به روز شاداب‌تر می‌شدند. بدین وسیله دانیال (ع) و دوستانش خود را در برابر غذاهای درباری محفوظ نگه داشتند. این وضعیت ادامه داشت تا اینکه روزی پادشاه بابل خوابی دید و تمام خواب‌گذاران از تعبیر آن خواب عاجز ماندند. پادشاه دستور داد تا همه آن‌ها را بکشند. وقتی خبر به گوش حضرت دانیال (ع) رسید با توکل به خداوند بزرگ، به مأمورین سلطنتی گفت که او می‌تواند خواب را تعبیر کند. حضرت دانیال (ع) را نزد پادشاه بردند. بخت النصر به او گفت که تو ابتدا باید خواب را تعریف کنی و سپس آن را تعبیر نمائی. دانیال (ع) خواب را برای پادشاه تعریف و تعبیر کرد و به همین سبب مورد احترام واقع شد. اما خواب‌گذاران که می‌دیدند دانیال (ع) مورد تکریم قرار گرفته و آن‌ها دیگر آن پست و مقام قبلی را ندارند شروع به توطئه چینی نمودند تا اینکه موفق شدند پادشاه را فریب دهند و به فرمان او دانیال (ع) را در چاه شیران انداختند. اما به امر خداوند شیران درنده در نزد او رام شدند. دانیال (ع) روزها، روزه می‌گرفت و شب‌ها از شیر شیران درنده افطار می‌نمود تا اینکه پادشاه دوباره خوابی دید و تمام خواب‌گذاران از تعبیر آن عاجز ماندند. پادشاه که می‌دانست قبلاً کسی خواب او را تعبیر کرده است، به نزد چاه رفت و دید که دانیال (ع) به سلامت در نزد شیران زندگی می‌کند. او را از چاه بیرون آوردند و دانیال خواب پادشاه را تعبیر کرد و مورد احترام بیشتر قرار گرفت . پس از مدتی کوروش پادشاه ایران به بابل حمله نمود و توانست بابل را فتح کند و یهودیان را از اسارت حکومت بابل آزاد نماید. کورش دانیال (ع)را به همراه خود به ایران آورد و در دربار پادشاهی ایران نیز مورد تکریم قرار گرفت. در حکومت هخامنشی ایران به پنجاه وچهار ساتراپ تقسیم می‌شد که در راس هر ساتراپ یک حکمران بنام ساتراپ نشین قرار داشت. از بین این تعداد حکمران سه نفر بودند که می‌توانستند با پادشاه رفت و آمد کنند. از بین این سه نفر یک نفر می‌توانست به طور مستقیم و بدون اجازه و وقت قبلی با پادشاه دیدار کند و آن یک نفر حضرت دانیال (ع) بود. می‌توان گفت که او به عنوان دومین فرد مملکتی محسوب می‌شد. بعد از مرگ کورش یک دوره کوتاه در زمان بردیای دروغین بوجود می‌آید که در تاریخ چیزی از دانیال (ع) نیامده است اما بعد از روی کار آمدن داریوش دوباره حضرت دانیال (ع) به همان مقام و مرتبه رفیع می‌رسد تا اینکه احتمالاً در سن 83 یا 85 سالگی دار فانی را وداع می‌کند. به رسم بزرگان آن زمان، جسد آن بزرگوار به صورت مومیایی شده در همین منطقه که هم اکنون آستان آن بزرگوار است نگهداری می‌شده است. بالای سر آن قبر، جعبه‌ای قرار داشته است که هر کس احتیاج به پول داشته از آن جعبه به قرض می‌برده و بعد از برطرف شدن مشکلاتش قرض را عودت می‌داده است؛ اما اگر آن قرض را بر نمی‌گرداند، به مشکلی بزرگ‌تر گرفتار می‌شد. این وضعیت ادامه داشت تا سال 16 ه.ق یعنی سالی که جنگ شوشتر بین سپاه اسلام و ایران درگرفت. فرمانده سپاه اسلام پس از جنگ و در حین بازگشت، جسد مومیایی شده‌ای را می‌بیند که مردم آن منطقه از این جسد برای نزول باران استفاده می‌کردند. آنان به هنگام احتیاج به آب، جسد را از داخل خانه به زیر آسمان می‌آوردند و به اذن خداوند باران می‌بارید و هر وقت آن را به داخل برمی‌گرداندند باران قطع می‌شد. فرمانده سپاه اسلام گزارش این واقعه را برای خلیفه وقت می‌نویسد. خلیفه از شناسایی آن عاجز می‌ماند و به نزد حضرت علی علیه السلام رفته و جریان را سوال می‌کند. حضرت می‌فرماید که این جسد برادرم حضرت دانیال (ع) است و دستور داد که او را به روش مسلمین غسل و کفن کرده و رو به قبله دفن نمایند. ( دانیال (ع) بعد از پیامبر بزرگوار اسلام، تنها پیامبری است که رو به کعبه دفن شد و تمام پیامبران قبلی رو به قدس دفن هستند) و همچنین دستور داد آب رودخانه را از روی قبر عبور دهند تا نگهبانی برای قبر باشد و دست کسی به آن نرسد.

روایات وارده درباره حضرت دانیال پیامبر

حضرت علی علیه السلام در حدیثی می‌فرماید: «من زار اخی دانیال کمن زارنی» یعنی هر کس براردم دانیال را زیارت کند مرا زیارت نموده است. همچنین حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «من لم یقدر علی زیارتی فلیزر قبر اخی دانیال» یعنی هر کس قادر به زیارت من نیست قبر براردم دانیال را زیارت کند. (مستدرک سفسنه البحار، جلد 3، صفحه 351) پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در جای دیگر می‌فرماید : «من دل الی دانیال فبشروه بالجنه» یعنی هر کس مردم را به زیارت دانیال راهنمائی کند به بشارت بهشت می‌دهم. (تاریخ انبیاء، جلد دوم )

در حدیث معتبر از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام منقول است که چون درنده‌ای را دیدی بگو «اعوذ به رب دانیال و الجب من شر کل أسد مستأسد» یعنی پناه می‌برم به پروردگار دانیال و چاهی که دانیال را در آن افکنده بودند از شر هر شیر درنده.

در حدیث معتبری از حضرت رسول خدا صلی الله و علیه و آله و سلم منقول است که «چون حق تعالی خواست دانیال را به رحمت خود ببرد به او امر کرد که نور و حکمت خدا را به فرزندش مکیخا بسپارد و او را خلیفه خود گرداند»

گفته شده است که در زمان ظهور حضرت مهدی (عج ) چهار پیغمبر در رکاب آن حضرت شمشیر خواهند زد و رجعت خواهند نمود. یکی از آن پیامبران حضرت دانیال نبی (ع) می‌باشد که فرماندهی سپاه حضرت مهدی (عج) را که بسوی شرق حرکت می‌کند بر عهده خواهد داشت و پیروزی‌های بزرگی نصیب خود خواهد کرد.

با توجه به احادیث فوق الذکر، زیارت حضرت دانیال (ع) ثواب چندین زیارت را دارا می‌باشد 1. ثواب زیارت یکی از پیامبران الهی 2. ثواب زیارت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم 3. ثواب زیارت حضرت علی علیه السلام 4. ثواب زیارت یکی از یاران حضرت مهدی صاحب‌الزمان (عج ).

باید گفت که این بزرگوار مورد توجه سایر ادیان و همچنین سایر فرق اسلام نیز می‌باشد. سالانه تعداد زیادی از مردم ایران و جهان اعم از مسلمان و غیر مسلمان به زیارت ضریح این بزرگوار مشرف می‌شوند.7 8