محمد بن هانی اندلسی شاعر و نحو شناس بزرگ محمد بن هانی اندلسی ازدي
کنیه اش ابوالقـاسم یـا ابوالحسن است و معروف به ((متنـبی غرب))، منصور عباسـی یکی از اجـداد وي به نـام یزیـدبن حـاتم بن قـبیصه بن مهلب براي جنـگ بـا ((اباضـیه))- ار فرقه هـاي خوارج – (1) به مغرب )مغرب کشورهـاي اسـلامی یـا شـمال آفریقا( فرسـتاد و در آنجا از او فرزندانی به وجود آمد، و بعدها ))هانی(( پدر شخصیت مورد بحث ما در یکی از دهات مهدیه در آفریقا پا به عرصه ي زندگی نهاد و ادیبی شاعر بود و در اندلس اقامت گزید و در آنجا- در شـهر اشبیلیه- خدا به او پسري داد به نام محمـد که به بهترین وجهی تربیت شـد و ادبیات به مقـدار هنگفت آموخت و اشـعار و تاریخ و سـر گذشت هاي عرب را از برکرد و با والی اشبیلیه تماس گرفت و نزدش مقامی یافت. سپس در 27سالگی از آن شهر به ((مسیله)) رفت و دو حاکم
آن شـهر- جعفر بن یحیی و بردارش – مقدم وي را گرامی داشـتند و بسی نواختندش. بعد، المعزلدین االله از وي دعوت کرد و چون نزد او رفت به گرمی اسـتقبال شـد و همراهش به مصـر رفت. پس از مـدتی از او اجـازه خواست تـا به مغرب بـازگردد و خـانواده ي خویش را همراه آورد. چون بـدین منظور راهی مغرب شـد در » برقه« چنـدي روزي در خـانه ي مردي از آن شـهر بزیست. می گوینـد: در آنجـا بر سـر او ریخته کشـتندش. و می گوینـد او را در یکی از آبروهاي برقه خفه یافتنـد در سپیـده ي چهارشنبه 23رجب 362ه.
محمد بن هانی چندان در ادب عربی و شـعر سـنجی مشهور است و نبوغش در این زمینه چنان بلند آوازه که جاي هیچ تعریف یا تجلیلی نمی گذارد. اساتید ادب یک ریز از او ثنا گفته و زبان به شرح نبوغش گشوده اند تا جایی که گفته اند:
اگر می خواهی جنگی سوارباش چون علی شو وگر خواهی شاعر باشی چون این هانی شو. (1) دیوان اشعارش از نفیس ترین آثار ادبی است.
وي آشـکارا دم از تشـیع می زد و بـدان اعتراف داشت. چنان که ابن شـهر آشوب از او یاد کرده و از شاعران خاندان پیامبرش شمرده است. نویسـنده ي ))امل الآمل(( می گوید: وي فاضلی ادیب و شاعر و درست عقیده بود. علامه صدر در ))تأسیس الشیعه((دامن وي را از نسبت هایی چون غلو و زیاده روي در حق ائمه ) علیه السلام( پاك دانسته و می گوید: وي از آیات و
نادره هاي ایام است و به خاطر شیعه بودن و عشق بی آلایش به ائمه ورزیدن به شهادت رسیده است. این چند بیت از او است: من شخصیت آدم را در خلاصه ي کارش می دانم، بنابراین هر که کوشاتر پر افتخار تر با همت بلند به مقام بلند توان رسید، بنابراین هر که بلند همت تر والامقام تر. هر که تصمیم به پیشرفت و ترقی بگیرد عقب نخواهد ماند و هر که تصمیم به عقب ماندن بگیرد پیش نخواهد رفت. چون دیوان و اشعارش مشهور است از ذکر آن و شرح بیشتر حالش چشم پوشیدیم.
منبع: کتاب شهیدان راه فضیلت- علامه امینی