حضرت جواد علیه السلام

حضرت جواد علیه السلام در سال 195 هجری قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشود اما در مورد روز تولد ایشان که در ماه رمضان یا رجب بوده اختلاف نظر وجود دارد .

پیشوای نهم دردوران امامت خود با دو خلیفه ی عباسی یعنی (مامون 193-218)ومعتصم (218-227)معاصر بوده است وهر دو نفر او را به اجبار از مدینه به بغداد احضار کردند وطبق شیوه سیاسی ای که مأمون در مورد امام رضا (ع)به کار برده بود ،او را در پایتخت زیر نظر قرار دادند.

در خانواده امام رضا (ع)ودر محافل شیعه ،از حضرت جواد علیه السلام به عنوان مولودی پر خیروبرکت یاد می شد،بدین معنا که عصر امام رضا (ع)دوره ویژه ای بوده وحضرت در تعیین جانشین خود ومعرفی امام بعدی ،با مشکلاتی روبه رو بوده که در عصر امامان قبلی ،بی سابقه بوده است،زیرا از یک سو پس از شهادت حضرت کاظم علیه السلام گروهی که به (واقفیه )معروف شدند،براساس انگیزه های مادی ،امامت حضرت رضا علیه السلام را انکار کردند واز سوی دیگر حضرت رضا علیه السلام تا حدود چهل وهفت سالگی دارای فرزند نشده بود وچون احادیث رسیده از پیامبر(ص) حاکی آن بود که امامان دوازده نفرند که نه نفر آنان از نسل حضرت حسین علیه السلام خواهند بود،فقدان فرزند برای حضرت رضا علیه السلام،هم امامت خود آن حضرت وهم تداوم امامت را زیر سؤال می برد وواقفیه این موضوع را دستاویز قرار داده وامامت حضرت رضا علیه السلامرا انکار می کردند.

از آن جا که امام جواد (ع)نخستین امامی بود که در خردسالی به منصب امامت رسید ،حضرت مناظرات وبحث وگفت وگو هایی داشته است که برخی از آن ها بسیار پرسرو صدا وهیجان انگیز وجالب بوده است.علت اصلی پیدایش این مناظرات این بود که از یک طرف ،امامت او به خاطر کمی سن ،برای بسیاری از شیعیان کاملا ثابت نشده بود از این رو برای اطمینان خاطر وبه عنوان آزمایش ،سؤالات فراوانی از آن حضرت می کردند.چون نیل به مقام امامت امت در سنین خردسالی با عقل ظاهر بین آنان قابل توجیه نبود،سوالات دشوار وپیچیده ای را مطرح می کردند تا به پندار خود،آن حضرت را در میدان رقابت علمی شکست بدهند.در همه این بحث ها ومناظرات علمی ،حضرت جوادعلیه السلام(در پرتو علم امامت)با پاسخ های قاطع وروشن گر ،هر گونه شک وتردید را در مورد پیشوایی خود از بین می برد وامامت خود را تثبیت می نمود.

سخنان و مناظرات امام جواد(ع) و حل مشکلات بزرگ علمی و فقهی توسط حضرت، تحسین و اعجاب دانشمندان و پژو هش گران اسلامی اعم از شیعه و سنی را برانگیخته و آنان را به تعظیم در برابرعظمت علمی امام واداشته است و هرکدام او را به نحوی ستوده اند. به عنوان نمونه ،ابن هجر هیتمی می نویسد :مأمون اورا به دامادی انتخاب کرد ،زیرا با وجود کمی سن ،از نظر علم وآگاهی وحلم برهمه ی دانشمندان برتری داشت.

امام جواد(ع) با تمام محدودیت های موجود ،از طریق نصب وکلا ونمایندگان ،ارتباط خود را با شیعیان حفظ می کرد .در سراسر قلمرو حکومت خلیفه ی عباسی ،امام ،کار گزارانی را اعزام می کرد وبا فعالیت گسترده ی آنان از تجزیه ی نیروهای شیعه جلوگیری می کرد کار گزاران امام در بسیاری از استانها مانند اهواز ،همدان ،سیستان ،ری وبصره وبغداد ومراکز سنتی شیعه یعنی کوفه وقم پخش شده بودند .

یکی از ابعاد بزرگ زندگی ائمه ما،بعد فرهنگی آن است.این پیشوایان بزرگ هر کدام در عصر خود فعالیت فرهنگی داشته در مکتب خویش شاگردانی تربیت می کردند و علوم و دانش های خود را توسط آنان در جامعه منتشر می کردند اما شرایط اجتماعی و سیاسی زمان آنان یکسان نبوده است،.بنابراین اگر می خوانیم که تعداد راویان و اصحاب حضرت جواد علیه السلام قریب به صد وده نفر بوده اند و جمعا 250 حدیث از آن حضرت نقل شده،نباید تعجب کنیم زیرا از یک سو آن حضرت شدیداً تحت مراقبت و کنترل سیاسی بود و از طرف دیگر زود به شهادت رسید و به اتفاق دانشمندان بیش از بیست و پنج سال عمر نکرد. در عین حال باید توجه داشت که در میان همین تعداد محدود اصحاب و راویان آن حضرت چهره های درخشان و برجسته ای مانند:علی بن مهزیار،احمدبن محمدبن ابی نصربزنطی،زکریا بن آدم،محمد بن اسماعیل بن یزیع،حسین بن سعید اهوازی،احمد بن محمد بن خالد برقی بودند که هر کدام در در صحنه ی علمی وو فقهی وزنه ی خاصی به شمار می رفتند و برخی نیزدارای تألیفات متعدد بوده دیده می شوند . از طرف دیگر راویان احادیث امام جواد تنها در محدثان شیعه خلاصه نمی شوند بلکه محدثان و دانشمندان اهل تسنن نیز معارف و حقایقی را از آن حضرت نقل کرده اند.

مأمون در سال 218 هجری در گذشت و پس از او برادرش معتصم جای او را گرفت او در سال 220هجری امام را از مدینه به بغداد آورد تا از نزدیک مراقب او باشد در مجلسی که برای تعیین محل قطع دست دزد،تشکیل داده بود امام را نیز شرکت داد و قاضی بغداد(ابن ابی دؤاد) و دیگران با نظر امام شرمنده شدند و چند روز بعد از آن ابن ابی دؤاد از حسد و کینه توزی نزد معتصم رفت و گفت از باب خیرخواهی به شما تدکر می دهم که جریان چند روز قبل به صلاح حکومت شما نبود زیرا در حضور همه ی دانشمندان و مقامات عالی مملکتی فتوای ابو جعفر را که نیمی از مسلمانان او را خلیفه و شما را غاصب حق او می دانند بر فتوای دیگران ترجیح دادی و این خبر میان مردم منتشرو خود دلیل قاطعی برحقانیت او نزد شیعیانش شد. معتصم که مایه ی ابراز هر نوع دشمنی با امام را در نهاد خود داشت ،از سخنان ابن ابی دواد بیشتر تحریک شد و درصدد قتل امام برآمد و سرانجام منظور پلید خود را عملی ساخت و امام را توسط منشی یکی از وزرایش مسموم و شهید نمود.^[۱]

1. ↑ پیشوایی مهدی ،سیره پیشوایان ،موسسه امام صادق (ع)،چاپ سی ام ،1393

1. کتاب تاریخ اسلام؛ مهدی پیشوایی
2. گردآوری صدیقه عالی پور